พระผู้ทรงอนุรักษ์ดิน

เนื่องจากการชะล้างพังทลายของหน้าดิน จนอินทรียวัตถุและแร่ธาตุ ซึ่งเป็นอาหารของพืชถูกทำลายไปทำให้ดินไม่มีคุณภาพดีพอสำหรับทำเกษตรกรรม ทั้งนี้ สาเหตุสำคัญที่ทำให้ดินถูกชะล้างพังทลายไปนั้น เกิดจากการบุกรุกทำลายป่าทำให้ดินขาดสิ่งปกคลุม เมื่อมีฝนตกลงมาในปริมาณมากๆ น้ำไม่สามารถไหลซึมลงไปในดินได้ทันที ทำให้น้ำป่าไหลพัดพาเอาหน้าดินลงไปสู่ที่ต่ำกว่า จนแม่น้ำ ลำคลอง ห้วย หนอง บึง ซึ่งเป็นแหล่งน้ำธรรมชาติตื้นเขิน เมื่อ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงทราบสาเหตุ จึงได้พระราชทานพระราชดำริในการแก้ไข โดยโปรดให้นำ หญ้าแฝก ซึ่งเป็นพืชตระกูลหญ้าที่มีอยู่ทั่วไปในประเทศไทย ลักษณะเป็นกอแน่นมีคุณสมบัติในการยึดเหนี่ยวดิน สามารถลดหรือป้องกันการกัดกร่อนของดินได้เป็นอย่างดี รวมทั้งยังเป็นพืชที่มีระบบรากลึกแผ่กระจายลงไปในดินตรงๆ เป็นแผงเหมือนกำแพงที่จะช่วยกรองตะกอนดินและรักษาหน้าดิน รวมทั้งอนุรักษ์ความชุ่มชื้นของดินอีกด้วย

จึงได้พระราชทานพระราชดำริให้ กรมพัฒนาที่ดิน ดำเนินการศึกษา ค้นคว้า วิจัย ตลอดจนการสำรวจและเก็บตัวอย่างของหญ้าแฝกทุกชนิด ที่มีอยู่ในประเทศไทยมารวบรวมจัดทำเป็นข้อมูล เพื่อทดลองปลูกในพื้นที่ศูนย์ศึกษา การพัฒนา อันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยเฉพาะที่ศูนย์การพัฒนาห้วยทราย และศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน ซึ่งมีปัญหาในเรื่องคุณภาพของดิน จนได้ผลเป็นที่แน่ชัดว่าหญ้าแฝกมีประโยชน์อย่างแท้จริง ทั้งในด้านการอนุรักษ์ดินและน้ำ การป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน การเพิ่มผลผลิตในการเพาะปลูก การป้องกันและกำจัดศัตรูพืช รวมทั้งการนำมาใช้สอยในประโยชน์อื่นๆ เช่น การทำกระดาษ เชือก เสื่อ หมวก ตะกร้า ใช้เป็นอาหารสัตว์ การทำปุ๋ยหมัก รวมถึงการใช้เป็นวัสดุคลุมดิน บนแปลงที่ใช้ปลูกพืชผักหรือพืชไร่ ซึ่งจะช่วยให้ดินที่ถูกคลุมด้วยหญ้าแฝกมีความชุ่มชื้นสูง

จากพระราชดำริ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในการให้นำหญ้าแฝกมาศึกษาและทดลองปลูก ทั้งตาม แนวไหล่เขาซึ่งเป็นทางน้ำไหล หรือตามคันดินริมแหล่งน้ำต่างๆ ทำให้การปลูกหญ้าแฝกตามหลักวิธีและการใช้พันธุ์ โดยถูกต้องตามสภาพดินและอากาศกระจายไปทั่วทุกพื้นที่ของประเทศ เนื่องจากสามารถป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน ซึ่งเป็นวิธีการง่ายๆ ค่าใช้จ่ายไม่มาก แต่ประโยชน์ที่ได้รับมีมากอย่างมหาศาล ทั้งแก่เกษตรกรและประเทศชาติ จนเป็นที่ยอมรับของนานาประเทศ และธนาคารโลก ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต ทูลเกล้าฯ ถวายแผ่นเกียรติบัตรหญ้าแฝกชุบสำริด สดุดีพระเกียรติคุณในฐานะที่ทรงมุ่งมั่นในการพัฒนา ส่งเสริมการใช้หญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ รวมทั้งสมาพันธ์ควบคุมการพังทลายของดินนานาชาติ ได้ถวายพระเกียรติรางวัลบุคคลดีเด่นนานาชาติ ในฐานะที่ทรงเป็นแบบอย่าง ในการนำหญ้าแฝกมาใช้ในการอนุรักษ์ดินและน้ำ พร้อมทั้งเผยแพร่การดำเนินการเกี่ยวกับหญ้าแฝกอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ไปทั่วโลกอีกด้วย
บทความประชาสัมพันธ์ ศูนย์ผลิตรายการและข่าว ทภ.1